1. Thắc mắc bạn đọc
Ở trường, em được thầy cô hướng nghiệp cho em một đường. Ở nhà, cha mẹ lại hướng em một nẻo. Bạn bè thì khuyên em phải chọn những nghề thật “oai”. Đến trung tâm tư vấn về hướng nghiệp, em được gợi ý một cách khác. Vậy em biết nghe ai?
2. Chuyên gia giải đáp
Lắng nghe có chọn lọc là tinh thần căn bản của hướng nghiệp
Ai, bạn cũng cần nghe. Lắng nghe để thấu hiểu mà tham khảo, để sàng lọc mà lựa chọn. Lựa những điều hay và lẽ phải để suy ngẫm thêm, chứng nghiệm thêm. Cũng nên nghe những lời bàn ra hoặc nói ngược. Cuối cùng, qua một quá trình cân nhắc (càng lâu càng chín), bạn mới có thể tự quyết. Chuẩn mực cho quyết định của chính bạn là sự hợp lẽ, tránh cảm tính, tránh bồng bột, tránh a dua. Đó cũng là tinh thần căn bản của hướng nghiệp.
Có lần, sau khi làm xong kết quả trắc nghiệm hướng nghiệp cho một bạn trẻ đã là cử nhân và đã ra làm việc được một năm, tôi ghi vào lời tư vấn trên giấy: “Kết quả trắc nghiệm cho thấy, nếu trước đây bạn chọn thi vào ngành khoa học xã hội thì hợp với bạn hơn ngành khoa học tự nhiên. Dù bạn đã tốt nghiệp toán-tin học trong ngành khoa học tự nhiên, nhưng tiềm lực không đủ mạnh để vươn cao hơn. Như thế có nghĩa sẽ khó khăn cho bạn khi dấn sâu vào những ngành nghề đòi hỏi mạnh về logic Toán và logic Tin học. Đây là một gợi ý để bạn suy nghĩ và cân nhắc. Nếu có điều kiện để làm lại từ đầu, tuy bất lợi trước mắt nhưng lâu dài thì rất có lợi cho bạn…”
Hai năm sau, tôi nhận được hồi âm của bạn đó: “Em đã suy nghĩ lại, cân nhắc kỹ trước những lời trao đổi khác nhau từ ngày ấy. Cuối cùng, em đăng ký dự thi vào Đại học Văn hóa, và nay em thấy rất phù hợp với sở trường của mình. Em thật sự mê say lĩnh vực văn hóa và hy vọng sẽ thành công hơn.”
Không phải "Ai hướng nghiệp cho ai?" mà là "Ai giúp ai tự hướng nghiệp?"
Thực ra, không nên xem vấn đề hướng nghiệp là “ai hướng nghiệp cho ai?”, mà nên nghĩ là “ai giúp ai tự hướng nghiệp?”. Nếu nhà trường/nhà nước, gia đình/xã hội làm được chức năng giúp bạn trẻ biết tự hướng nghiệp, đó là một thành quả vô cùng lớn. Không chỉ lớn về lợi ích kinh tế - xã hội, còn lớn về sự trưởng thành cá nhân.
Đặc biệt, nó có giá trị cao ở chỗ tôn trọng tính tự giác, tính tự quyết và tự lập của mỗi thành viên trên những nền tảng nhận thức khoa học và hành động hợp lý. Điều đó giúp bạn tránh đi đường vòng hoặc lạc lối khi tự định hướng.
