Âm nhạc có khả năng trong việc gợi lên những cảm xúc sâu sắc (rùng mình hay hồi hộp) ở người nghe. Chúng ta thường mô tả các bản nhạc là buồn, vui, dịu dàng hoặc khắc nghiệt. Hầu hết người nghe nhạc sử dụng biểu hiện cảm xúc là yếu tố quan trọng nhất để đánh giá âm nhạc và quyết định mua một bài hát. Sau đây mô tả các yếu tố chính giải thích phản ứng cảm xúc của chúng ta đối với âm nhạc.
1. Phản ứng thân não
Phản ứng thân não là phản ứng tiến hóa đối với bất kỳ loại âm thanh nào gợi lên sự kích thích. Phản ứng thân não đối với âm thanh giải thích tại sao âm nhạc nói chung lại thú vị. Ví dụ, âm nhạc (đặc biệt là ca hát) được biết là có bản chất thú vị đối với trẻ sơ sinh hơn là nói. Âm nhạc thú vị (ru ngủ) làm dịu trẻ sơ sinh khi bị kích thích.
2. Sự lôi cuốn nhịp nhàng
Sự đồng bộ nhịp điệu đề cập đến cách người nghe di chuyển đồng bộ với nhịp điệu (ví dụ, nhảy, diễu hành hoặc nhịp chân). Đồng bộ với âm nhạc là một nguồn vui. Không phải ngẫu nhiên mà âm nhạc giống như khiêu vũ khiến mọi người hạnh phúc vì nó dễ dàng đồng bộ (điều chỉnh) theo kiểu nhịp điệu của nó. Những người khiêu vũ đồng bộ có nhận thức cao hơn về sự gần gũi với những người nhảy cùng họ và ngưỡng đau cao hơn do giải phóng endorphin. Sự đồng bộ cũng giải thích các hiệu ứng tiếp thêm năng lượng của âm nhạc. Ví dụ, một người chạy bộ nghe nhạc trong khi chạy để tăng động lực và tốc độ của mình.
3. Lây lan cảm xúc
Âm nhạc không chỉ gợi lên cảm xúc ở cấp độ cá nhân mà còn ở cấp độ giữa các cá nhân. Khi mọi người tham dự buổi hòa nhạc, cảm xúc của họ một phần bị ảnh hưởng bởi cảm xúc của những người khác có mặt. Khi người hâm mộ thể thao hát cùng nhau, não của họ giải phóng oxytocin khiến họ cảm thấy gắn kết về mặt cảm xúc với những người trong nhóm của mình.
4. Phản ứng có điều kiện với những âm thanh cụ thể
Một cách âm nhạc có thể diễn tả cảm xúc đơn giản là thông qua một sự liên tưởng đã học được. Ví dụ, việc sử dụng kèn trumpet trong nhạc cổ điển phương Tây gợi lên những dịp lễ nghi. Chúng ta nghe một số loại nhạc là buồn vì chúng ta đã học cách liên tưởng chúng với những sự kiện buồn như đám tang. Cảm xúc không phải là âm nhạc, mà là những gì nó nhắc nhở chúng ta.
5. Hình ảnh trực quan
Hình ảnh trực quan liên quan đến các hình dạng trong âm nhạc và các mẫu hình trực quan trong tâm trí người nghe được kích thích bởi âm nhạc. Ví dụ, việc tưởng tượng về thiên nhiên, chẳng hạn như núi non hoặc cánh đồng, làm tăng phản ứng cảm xúc của chúng ta đối với âm nhạc. Đoạn trích từ Pathétique của Beethoven có thể gợi lên những trải nghiệm như chạy xuống cầu thang hoặc đi tàu lượn siêu tốc. Trong thời đại kỹ thuật số công nghệ cao, đối với một số người nghe, giai điệu đồng quê dễ nghe là lời nhắc nhở về những ngày xưa tốt đẹp. Lời bài hát của một bài hát nào đó mô tả một cảnh gợi cho bạn nhớ về một thời vui vẻ.
6. Kỳ vọng âm nhạc
Điều khiến âm nhạc trở nên mạnh mẽ về mặt cảm xúc chính là việc tạo ra kỳ vọng. Nghiên cứu cho thấy rằng sự mong đợi là yếu tố chính trong việc kích hoạt hệ thống phần thưởng và khơi dậy niềm vui âm nhạc. Sự thay đổi bất ngờ về cường độ và nhịp độ của các đặc điểm âm nhạc là một trong những phương tiện chính mà âm nhạc khơi dậy phản ứng cảm xúc mạnh mẽ ở người nghe. Ví dụ, khi âm nhạc bắt đầu nhẹ nhàng rồi đột ngột trở nên to, hoặc khi một nhạc cụ hoặc giọng hát mới được giới thiệu đột ngột.
7. Trí nhớ theo giai đoạn
Khi một bản nhạc cụ thể gắn liền với những khoảnh khắc cụ thể trong cuộc sống của người nghe, nó có xu hướng gợi lên những cảm xúc như hoài niệm . Nghe nhạc được phát nhiều lần trong một sự kiện quan trọng trong cuộc đời (ví dụ, lễ kỷ niệm gia đình) nhiều năm trước có thể kích hoạt trải nghiệm cảm xúc hoài niệm sâu sắc. Cảm giác không nằm ở âm nhạc, mà ở những gì nó gợi nhớ cho chúng ta.
8. Nỗi buồn thú vị
Nhạc buồn gợi lên một cảm xúc đặc biệt mà mọi người thích nghe. Nghe nhạc buồn có thể thanh lọc cảm xúc tiêu cực mà không thực sự trải nghiệm mất mát. Nghe một bài hát buồn khi đang buồn cũng giống như có ai đó (một người bạn) đồng cảm với trải nghiệm của bạn. Nó có thể mang lại sự thoải mái bằng cách khiến chúng ta cảm thấy được kết nối và rằng chúng ta không quá cô đơn.
9. Cảm xúc “đẹp”
Âm nhạc là một trong những phương tiện mạnh mẽ nhất để gợi lên cảm xúc “đẹp”. Cảm xúc thẩm mỹ bao gồm cảm giác xúc động, kinh ngạc , ngạc nhiên, siêu việt, hoài niệm và dịu dàng. Để đáp lại những cảm xúc này, chúng ta có thể trải qua cảm giác nổi da gà và động lực để cải thiện bản thân và xã hội.
Tóm lại, âm nhạc có khả năng truyền cảm hứng cho cảm xúc. Âm nhạc có thể được sử dụng để tạo ra bầu không khí cảm xúc như bình tĩnh, thư giãn, vui tươi, chân thành hoặc thân mật. Những yếu tố này cũng giải thích lợi ích cảm xúc quan trọng của âm nhạc đối với việc điều chỉnh tâm trạng.
Tham khảo
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/science-of-choice/202309/how-music-affects-us-emotionally
Đức Long dịch
